Inmiddels is de term HSP (hoog sensitief persoon) steeds meer ingeburgerd. Oorspronkelijk komt de term uit de psychologie en werd door psychotherapeute dr. Elaine Aron in de jaren ’90 geïntroduceerd. HSP-ers hebben een gevoeliger zenuwstelsel dan gemiddeld. De sensaties die binnenkomen worden diepgaand verwerkt. Zo’n 70% van de HSP-ers heeft daarom ook regelmatig behoefte aan rust en is prikkel-mijdend ingesteld. De overige 30% is ook HSP, maar heeft naast behoefte aan rust juist ook behoefte aan prikkels en sensatie. De zogenaame High Sensation Seeker (HSS). Vooral die tegenstrijdigheid in behoeften maakt het vinden van de juiste balans voor die laatste doelgroep extra uitdagend.

Wat betekent een Hoog Sensitief Persoon?

Elaine Aron hanteert voor HSP de definitie: “Een aangeboren temperament met de strategie om informatie zorgvuldig te verwerken alvorens te handelen, dat resulteert in een besef van subtiele verschillen en in snel overprikkeld raken”.[1] HSP komt evenveel onder mannen als vrouwen voor en is vaak erfelijk.

Elaine Aron beschrijft 23 verschillende hoogsensitieve eigenschappen op basis waarvan je kunt onderzoeken of je hoog sensitief bent. Ik maak op basis daarvan onderscheid tussen drie categorieën: sensitiviteit voor ‘zintuigelijke prikkels’, ‘omgevingsprikkels’ en ‘innerlijke prikkels’. Lees hier meer over hoogsensitiviteit en doe de test van Elaine Aron om te kijken of je hsp bent.

Overigens heeft Elaine Aron weliswaar de basis gelegd in de jaren ’90 voor HSP, maar zijn er in de afgelopen jaren verschillende andere psychologen geweest die hierover geschreven hebben. Er is geen officieel erkende definitie – HSP is geen ziekte en staat niet in het zogenaamde DSM. Daarmee is HSP dus ook niet formeel te diagnostiseren.

Wat betekent High Sensation Seeking?

High Sensation Seeking is een persoonskenmerk die zowel hsp als niet-hoogsensitieve mensen kunnen hebben. De term is ontstaan in de jaren ’60. De Amerikaanse psycholoog Marvin Zuckerman ontwikkelde de zogenaamde Sensation Seeking Scale met vier kenmerken (zie hieronder nr. 2 t/m 5). Als je een HSP-HSS bent, dan is daar nog één kenmerk aan toegevoegd. Namelijk hoogsensitiviteit (zie hieronder nr. 1).

Wat is het verschil tussen een ‘High Sensation Seeker’ en een ‘HSP – High Sensation seeker’?

Het verschil tussen een ‘hoge sensatie zoeker’ en een ‘HSP-hoge sensatiezoeker’ is volgens Elaine Aron dat de HSP-HSS minder bereid is tot het nemen van grote risico’s en ook minder ontremd is. Sensatiezoekers die geen hsp zijn, lijken wat ‘wilder’ te zijn in het gedrag. Ze zijn geneigd om meer risico’s te nemen (bijvoorbeeld drugs te gebruiken) maar ook sneller geneigd tot het doen van gevaarlijke sporten.

Wat zijn de kenmerken voor een HSP-HSS?

Saskia Klaaysen (HSP-HSS expert) beschrijft in haar boek: ‘Prikkels bijten niet de HSP-HSS-er als volgt: “Een HSS-er is hoogsensitief en heeft een aangeboren temperament met een grote gevoeligheid voor interne en externe stimuli en het diepgaand verwerken van en sterk reageren op deze informatie. Heeft een sterke drive naar vernieuwing en verandering of fysieke ervaringen die intense gevoelservaringen geven. Is snel verveeld en vermijdt sleur, routine en verveling en vertoont meestal één of meer kenmerken van ontremming.”[2]

Kenmerkend voor een hoog sensitieve HSS-er zijn dus de kenmerken van hoogsensitiviteit van Elaine Aron én de vier kenmerken van Zuckerman. Waarvan bij die laatste vier, er één of meer – in meer of mindere mate – voorkomt.

1. Hoogsensitiviteit. De hoogsensitieve kenmerken zoals door Elaine Aron beschreven. Een HSS-HSP heeft dus ook ruimte nodig om bij te komen van alle ervaringen en behoefte aan tijd voor zichzelf. Daarnaast hebben ze nog 4 extra kenmerken.
2. Opzoek naar fysieke sensatie en avontuur. Ze houden ervan om fysieke activiteiten te ondernemen. Er worden vaak extreme voorbeelden gebruikt zoals bungeejumpen of skydiven. Uit onderzoek van Saskia Klaaysen blijkt dat maar voor 10% van de HSS-ers van toepassing te zijn. Het gros houdt wel van fysieke sporten, maar minder extreem. Denk aan: kitesurfen, bergbeklimmen of bootcampen of aan sporten met snelheid, zoals motorrijden. Ook beschrijft Saskia dat het niet zozeer gaat om de sport zelf, maar om de intense gevoelservaring van de kick en de fysieke uitdaging. Omdat HSS-ers wel HSP zijn, nemen ze niet gauw te veel risico. Ze bereiden hun activiteiten goed voor en maken daarin bewuste keuzes.
3. Op zoek naar nieuwe ervaringen en verandering. Denk aan het ontmoeten van nieuwe mensen en nieuwe plekken verkennen. Dit zie je terug in bijvoorbeeld reizen, maar kan ook in kleinere vorm doordat je een keertje buiten de deur gaat werken met je laptop omdat je even in een andere omgeving wilt zijn. Kenmerkend is de behoefte aan afwisseling in: (1) wat je doet, (2) waar je bent (dus de omgeving) en (3) met wie je bent. Dit vertaalt zich vaak in het hebben van een diverse vriendenkring, het zoeken naar intense ervaringen in kunst of muziek en spelenderwijs leren. Het zijn vaak generalistische types, met een brede interesse. Dit kan zo zijn voordelen hebben in je werk, want het maakt je breed inzetbaar. Maar het nadeel kan zijn dat je sneller onderprikkeld bent, als er onvoldoende uitdaging of afwisseling is.
4. Neiging tot verveling (onderprikkeling). Dit sluit hangt nauw samen met het vorige punt. Bij te veel routine, word je als HSS-er al snel verveeld. Uit onderzoek van Saskia Klaaysen blijkt dat 25% van de HSP-ers sleur en regelmaat vervelend vindt tegenover 75% van de hoogsensitieve HSS. Verveling vermijd je of los je op met intense gevoelservaringen die gepaard gaan met ontremming. Gebrek aan afwisseling, inhoudelijke uitdaging of persoonlijke ontwikkeling of op sociaal vlak kunnen allemaal oorzaken zijn van verveling.
5. Ontremming. Dit kan bijvoorbeeld zijn met alcohol, drugs, roken, seks, eten, shoppen of gamen. Zo’n 75% van de HSS herkent zich in deze eigenschap. Het zijn de levensgenieters die op deze manier de dagelijkse sleur doorbreken en verveling proberen te verminderen. Dat maakt ook dat sommige HSS-ers geneigd kunnen zijn tot verslaving. Met name als het wordt gebruikt als verdoving van pijnlijke emoties.

Conclusie

Het verschil tussen de HSS en HSP is dus dat een hoogsensitieve HSS naast de kenmerken voor HSP nog vier extra kenmerken bezit. Omdat een HSS-HSP ook hoogsensitief is, zijn ze wel minder geneigd om vergaande risico’s te nemen. Ze maken bewuste keuzes en bereiden zich goed voor. De grootste uitdaging voor HSS-HSP-ers is de balans vinden tussen enerzijds de behoefte aan prikkels (stimuli) en anderzijds de rust en tijd nodig hebben om deze prikkels te verwerken. Zelf heb ik hier ook zo mijn uitdagingen in gehad. Ben je benieuwd wat mijn grootste lessen zijn? Lees dan mijn blog: ‘Dit zijn mijn belangrijkste lessen als HSS-HSP’.

Groet,

Anouk

[1] Aron, E. N. en anderen, 2010. Temperament trait of sensory processing sensitivity moderates cultural differences in neural response. Social Cognitive and Affective Neuroscience.

[2] Boek: Prikkels bijten niet! Van Saskia Klaaysen, 2019.

Bronnen: Geïnspireerd door Saskia Klaaysen en Psychologie Magazine.

Kun je wel wat professionele hulp gebruiken bij het omgaan met HSP (-HSS)? Neem dan contact met ons op voor de mogelijkheden op het gebied van HSP coaching.